rubbos/app/httpd-2.0.64/docs/manual/dso.html.tr.utf8

   1 <?xml version="1.0" encoding="UTF-8"?>
   2 <!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Strict//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd">
   3 <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml" lang="tr" xml:lang="tr"><head><!--
   4         XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
   5               This file is generated from xml source: DO NOT EDIT
   6         XXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
   7       -->
   8 <title>Devingen Paylaşımlı Nesne Desteği - Apache HTTP Sunucusu</title>
   9 <link href="./style/css/manual.css" rel="stylesheet" media="all" type="text/css" title="Main stylesheet" />
  10 <link href="./style/css/manual-loose-100pc.css" rel="alternate stylesheet" media="all" type="text/css" title="No Sidebar - Default font size" />
  11 <link href="./style/css/manual-print.css" rel="stylesheet" media="print" type="text/css" />
  12 <link href="./images/favicon.ico" rel="shortcut icon" /></head>
  13 <body id="manual-page"><div id="page-header">
  14 <p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="./faq/">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p>
  15 <p class="apache">Apache HTTP Sunucusu Sürüm 2.0</p>
  16 <img alt="" src="./images/feather.gif" /></div>
  17 <div class="up"><a href="./"><img title="&lt;-" alt="&lt;-" src="./images/left.gif" /></a></div>
  18 <div id="path">
  19 <a href="http://www.apache.org/">Apache</a> &gt; <a href="http://httpd.apache.org/">HTTP Sunucusu</a> &gt; <a href="http://httpd.apache.org/docs/">Belgeleme</a> &gt; <a href="./">Sürüm 2.0</a></div><div id="page-content"><div id="preamble"><h1>Devingen Paylaşımlı Nesne Desteği</h1>
  20 <div class="toplang">
  21 <p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/dso.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English">&nbsp;en&nbsp;</a> |
  22 <a href="./es/dso.html" hreflang="es" rel="alternate" title="Español">&nbsp;es&nbsp;</a> |
  23 <a href="./fr/dso.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français">&nbsp;fr&nbsp;</a> |
  24 <a href="./ja/dso.html" hreflang="ja" rel="alternate" title="Japanese">&nbsp;ja&nbsp;</a> |
  25 <a href="./ko/dso.html" hreflang="ko" rel="alternate" title="Korean">&nbsp;ko&nbsp;</a> |
  26 <a href="./tr/dso.html" title="Türkçe">&nbsp;tr&nbsp;</a></p>
  27 </div>
  28
  29     <p>Apache HTTP Sunucusu modüler bir program olup, yönetici sadece bir
  30       grup modül seçerek sunucuya işlevsellik ekleyebilir. Modüller sunucunun
  31       derlenmesi sırasında doğrudan <code class="program"><a href="./programs/httpd.html">httpd</a></code> programının
  32       içinde derlenebileceği gibi Devingen Paylaşımlı Nesneler (DSO - Dynamic
  33       Shared Object) halinde <code class="program"><a href="./programs/httpd.html">httpd</a></code> programından ayrı
  34       olarak da derlenebilir. DSO modülleri sunucunun derlenmesi sırasında
  35       derlenebileceği gibi ayrı olarak derlenip daha sonra Apache Eklenti
  36       Aracı (Apache Extension Tool) <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> programı
  37       kullanılarak sunucuya eklenebilir.</p>
  38
  39     <p>Bu belgede DSO modüllerinin kullanımının yanında teorisine de
  40       değinilecektir.</p>
  41   </div>
  42 <div id="quickview"><ul id="toc"><li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#implementation">Gerçeklenim</a></li>
  43 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#usage">Kullanıcı Özeti</a></li>
  44 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#background">Artalan Bilgisi</a></li>
  45 <li><img alt="" src="./images/down.gif" /> <a href="#advantages">Getiriler ve Götürüler</a></li>
  46 </ul></div>
  47 <div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
  48 <div class="section">
  49 <h2><a name="implementation" id="implementation">Gerçeklenim</a></h2>
  50
  51 <table class="related"><tr><th>İlgili Modüller</th><th>İlgili Yönergeler</th></tr><tr><td><ul><li><code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code></li></ul></td><td><ul><li><code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code></li></ul></td></tr></table>
  52
  53     <p>Apache modüllerini yüklemek için DSO desteği, Apache çekirdeğine
  54       durağan olarak ilintilenerek derlenmiş olan <code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code>
  55       adında bir modül tarafından sağlanır. <code class="module"><a href="./mod/core.html">core</a></code> modülünden
  56       başka, bir DSO modülü olamayan tek modül <code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code>
  57       modülüdür. Hemen hemen tüm diğer Apache modülleri <a href="install.html">kurulum belgesinde</a> de açıklandığı gibi
  58       <code class="program"><a href="./programs/configure.html">configure</a></code> betiğinin
  59       <code>--enable-<em>modül</em>=shared</code> seçeneği her modül için ayrı
  60       ayrı belirtilerek birer DSO modülü olarak derlenebilir. Derlenmiş
  61       modüller <code>mod_filanca.so</code> biçeminde birer DSO ismi alırlar ve
  62       her biri istenirse <code>httpd.conf</code> dosyasında
  63       <code class="module"><a href="./mod/mod_so.html">mod_so</a></code> modülünün <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergesiyle belirtilerek sunucu başlatılırken
  64       veya yeniden başlatılırken sunucuya yüklenebilir.</p>
  65
  66     <p>Apache modülleri için (özellikle üçüncü parti modüller için) DSO
  67       dosyası üretimini kolaylaştırmak amacıyla <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code>
  68       (<dfn>APache eXtenSion</dfn>) adında yeni bir destek programı
  69       kullanılmaktadır. Bu program Apache modüllerini Apache kaynak ağacından
  70       ayrı olarak derlemek için kullanılabilir. Fikir basittir: Apache
  71       derlenirken DSO dosyalarını derlemek için platforma bağımlı
  72       derleyici ve ilintileyici seçenekleri <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code>
  73       programının içine konur ve Apache’nin <code>make install</code> ile
  74       kurulumu sırasında Apache C başlık dosyaları da kurulur. Böylece
  75       kullanıcı Apache dağıtımının kaynak ağacına ihtiyaç duymadan ve
  76       platforma bağımlı derleyici ve ilintileyici seçeneklerini bilmek zorunda
  77       kalmadan istediği Apache modülünü <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> programını
  78       kullanarak derleyebilir.</p>
  79 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
  80 <div class="section">
  81 <h2><a name="usage" id="usage">Kullanıcı Özeti</a></h2>
  82
  83     <p>Apache 2.x’in DSO özelliklerine bir giriş olarak burada kısaca bir
  84       bilgi vermekle yetinilecektir:</p>
  85
  86     <ol>
  87       <li>Kaynak dosyası <code>mod_filanca.c</code> dosyasında dağıtılan bir
  88         <em>özgün</em> Apache modülünü <code>mod_filanca.so</code> isminde bir
  89         DSO modülü olarak derlemek ve kurmak için şöyle yapılır:
  90
  91 <div class="example"><p><code>
  92   $ ./configure --prefix=/kurulum/yeri --enable-filanca=shared<br />
  93   $ make install
  94 </code></p></div>
  95       </li>
  96
  97       <li>Kaynak dosyası <code>mod_filanca.c</code> dosyasında dağıtılan bir
  98         <em>üçüncü parti</em> Apache modülünü <code>mod_filanca.so</code>
  99         isminde bir DSO modülü olarak derlemek ve kurmak için şöyle yapılır:
 100
 101 <div class="example"><p><code>
 102 $ ./configure --add-module=<var>modül-türü</var>:/bir/kurulum/yeri/mod_filanca.c \<br />
 103 <span class="indent">
 104   --enable-filanca=shared<br />
 105 </span>
 106 $ make install
 107 </code></p></div>
 108       </li>
 109
 110       <li>Paylaşımlı modülleri <em>sonradan kurmak için</em> Apache şöyle
 111         yapılandırılır:
 112
 113 <div class="example"><p><code>
 114 $ ./configure --enable-so<br />
 115 $ make install
 116 </code></p></div>
 117       </li>
 118
 119       <li>Kaynak dosyası <code>mod_filanca.c</code> dosyasında dağıtılan bir
 120         <em>üçüncü parti</em> Apache modülü <code>mod_filanca.so</code>
 121         isminde bir DSO modülü olarak Apache kaynak ağacının dışında
 122         <code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> kullanarak derlemek ve kurmak için şöyle
 123         yapılır:
 124
 125 <div class="example"><p><code>
 126 $ cd /bir/kurulum/yeri<br />
 127 $ apxs -c mod_filanca.c<br />
 128 $ apxs -i -a -n filanca mod_filanca.la
 129 </code></p></div>
 130       </li>
 131     </ol>
 132
 133     <p>Tüm durumlarda derlenen paylaşımlı modülü Apache’nin etkin kılabilmesi
 134       için <code>httpd.conf</code> dosyasında o modül için bir <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergesi bulunmalıdır.</p>
 135 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
 136 <div class="section">
 137 <h2><a name="background" id="background">Artalan Bilgisi</a></h2>
 138
 139     <p>Günümüzün Unix türevlerinde var olan şık bir mekanizma sayesinde
 140       çalıştırılabilir bir programın adres uzayına çalışma anında yüklenmek
 141       veya ilintilenmek üzere <em>Devingen Paylaşımlı Nesneler</em> (DSO -
 142       Dynamic Shared Object) adı verilen, özel bir biçem kullanarak kodlanmış
 143       program parçaları oluşturulabilir.</p>
 144
 145     <p>Bu yükleme normalde iki yolla yapılabilir: Ya çalıştırılabilir
 146       programın başlatılması sırasında yüklenen <code>ld.so</code> adlı bir
 147       sistem programınının devingen olarak yüklenmesi ile ya da
 148       çalıştırılabilir programın içinden Unix yükleyicisine programsal sistem
 149       arayüzü sağlayan <code>dlopen()/dlsym()</code> sistem çağrılarının elle
 150       yapılması suretiyle.</p>
 151
 152     <p>İlk yöntemde kullanılan DSO’lara genelde <em>paylaşımlı
 153       kütüphaneler</em> veya <em>DSO kütüphaneleri</em> adı verilir ve
 154       bunların dosyaları <code>libfilanca.so</code> veya
 155       <code>libfilanca.so.1.2</code> biçiminde isimlendirilir. Belli bir
 156       sistem dizininde (normalde <code>/usr/lib</code>) bulunurlar ve derleme
 157       sırasında ilintileyici komutuna <code>-lfilanca</code> şeklinde
 158       belirtilerek çalıştırılabilir programla ilintilenirler. Doğrudan
 159       çalıştırılabilir koda eklenen bu kodlar Unix yükleyicisinin programın
 160       başlatılması sırasında kütüphaneyi <code>/usr/lib</code> altında
 161       <code>libfilanca.so</code> adıyla bulabilmesini sağlar. Kütüphanelerin
 162       aranacağı yerler ya <code>-R</code> gibi bir ilintileyici seçeneği ile
 163       koda eklenir ya da arama yolları <code>LD_LIBRARY_PATH</code> ortam
 164       değişkeni aracılığıyla yapılandırılır. Böylece çalıştırılabilir
 165       programda henüz çözümlenmemiş simgeler DSO içinde bulunarak
 166       çözümlenebilir.</p>
 167
 168     <p>Çalıştırılabilir program içindeki simgelere normalde DSO içinden
 169       atıfta bulunulmaz (genel kod kütüphanesinin başka programlarca da
 170       kullanılması nedeniyle). Bu bakımdan DSO tarafında böyle bir çözümleme
 171       yapılmaz. Çalıştırılabilir program da DSO’daki simgeleri kendisi
 172       çözümlemeye uğraşmaz, bu işlemlerden tamamen Unix yükleyicisi
 173       (<code>ld.so</code>) sorumludur. (Aslında, <code>ld.so</code>’yu
 174       çağıracak kod, her çalıştırılabilir programın içine ilintilenmiş
 175       (durağan değil) başlatma kodunun bir parçasıdır.) Programlar tarafından
 176       ortaklaşa kullanılan kütüphanelerin devingen olarak yüklenmesinin sebebi
 177       basittir: Kütüphane kodu <code>libc.so</code> gibi bir sistem
 178       kütüphanesine bir kere kaydedilip disk alanından yer kazanılmış
 179       olur.</p>
 180
 181     <p>İkinci yöntemde kullanılan DSO’lara yine <em>paylaşımlı
 182       kütüphaneler</em> veya <em>DSO kütüphaneleri</em> adı verilir fakat
 183       bunların dosyaları geçerli kabule göre <code>filanca.so</code> gibi
 184       isimlendirilse de genelde keyfi olarak seçilen bir dosya uzantısı
 185       kullanılarak isimlendirilirler. Bu dosyalar genellikle programa özel bir
 186       dizinde dururlar ve bu dosyaları kullanacak olan çalıştırılabilir
 187       programla aralarında özdevimli olarak bağ kurulmamıştır. Bunun yerine,
 188       çalıştırılabilir program DSO’yu çalışma anında <code>dlopen()</code>
 189       sayesinde kendi adres uzayına ekler. Çalıştırılabilir program için
 190       DSO’daki simgeler bu sırada çözümlenmez. Özdevimli olarak devreye
 191       giren Unix yükleyicisi, (varsa) artakalan simgeleri, çalıştırılabilir
 192       ihraç edilen simge kümelerini (ve özellikle her yerde hazır ve nazır
 193       <code>libc.so</code> içindeki tüm simgeleri) kullanarak çözümler. Bu
 194       yolla DSO, çalıştırılabilir programın simge kümesi bilgilerini sanki
 195       kendisine baştan durağan olarak ilintilenmiş gibi ulaşabilir.</p>
 196
 197     <p>Son olarak, DSO’nun programlama arayüzünün getirilerinden yararlanmak
 198       amacıyla çalıştırılabilir program, daha sonra dağıtım tabloları vb.
 199       yerlerde kullanmak üzere <code>dlsym()</code> üzerinden DSO’daki belli
 200       simgeleri çözümlemek zorundadır. Başka bir deyişle: Çalıştırılabilir
 201       program ihtiyaç duyduğu her simgeyi kullanmak için kendisi çözümleme
 202       yapmak zorundadır. Böyle bir mekanizmanın getirisi, programın isteğe
 203       bağlı parçalarının gerekli olana kadar yüklenmemesidir (böylece daha az
 204       bellek alanı kullanılır). Gerektiği zaman programın işlevselliğini
 205       arttırmak amacıyla bu parçalar devingen olarak programa
 206       yüklenebilir.</p>
 207
 208     <p>DSO mekanizmasının bu basit gibi görünen işleyişinde zorluk içeren bir
 209       adım şudur (başkaları da olabilir): Bir programın işlevselliğini
 210       genişletmek için DSO kullanılırken (ikinci yöntem) çalıştırılabilir
 211       programdan DSO için simgelerin çözümlenmesi.  Zorluğun sebebi,
 212       "tersine çözümleme" yapılmasıdır; çalıştırılabilir programın simge
 213       kümesindeki DSO simgeleri kütüphane tasarımına aykırı bir şekilde
 214       çözümlenir ve bu uygulama tüm platformlarda hazır olarak
 215       desteklenmediği gibi standartlaşmış da değildir. Geçer uygulamada
 216       çalıştırılabilir programın evrensel simgeleri çoğunlukla yeniden dışa
 217       verilmez ve bu bakımdan bir DSO içinde kullanılmaları uygun değildir.
 218       Esas sorun, çalıştırılabilir bir programın işlevselliğini çalışma
 219       anında genişletmek için DSO kullanımı sırasında ilintileyicinin tüm
 220       evrensel simgeleri dışa vermesini zorlamanın bir yolunu bulmaktır.</p>
 221
 222     <p>Paylaşımlı kütüphane yaklaşımı bu bakımdan türünün tek örneğidir,
 223       çünkü DSO mekanizması özellikle bunun için tasarlanmıştır, dolayısıyla
 224       işletim sisteminin sağladığı hemen hemen tüm kütüphaneler için
 225       kullanılabilir. Diğer taraftan, bir programın işlevselliğini
 226       genişletmek için paylaşımlı nesne kullanımı çoğu program tarafından
 227       kullanılan bir şey değildir.</p>
 228
 229     <p>1998 itibariyle, DSO nesneleriyle çalışma anında çalıştırılabilir
 230       program işlevselliğini genişleten başlıca birkaç yazılım paketi vardır:
 231       Perl 5 (XS mekanizması ve DynaLoader modülü üzerinden), Netscape
 232       Sunucusu, vd. 1.3 sürümünden itibaren Apache de bu gruba katıldı. Çünkü
 233       Apache, modül kavramını zaten program işlevselliğini genişletmek için
 234       kullanıyordu ve temel işlevselliğine dış modülleri ilintilemek için
 235       dahili olarak dağıtım listesine dayalı bir yaklaşım kullanmaktaydı.
 236       Dolayısıyla Apache, modüllerini çalışma anında yüklemek için DSO
 237       kullanmaya baştan yazgılıydı.</p>
 238 </div><div class="top"><a href="#page-header"><img alt="top" src="./images/up.gif" /></a></div>
 239 <div class="section">
 240 <h2><a name="advantages" id="advantages">Getiriler ve Götürüler</a></h2>
 241
 242     <p>Yukarıda bahsedilen DSO’ya dayalı özelliklerin getirileri
 243       şunlardır:</p>
 244
 245     <ul>
 246       <li>Sunucu paketi çalışma anında daha esnektir çünkü, asıl sunucuyu
 247         oluşturan parçalar derleme sırasında <code class="program"><a href="./programs/configure.html">configure</a></code>
 248         seçenekleriyle birleştirilmek yerine <code>httpd.conf</code> içinde
 249         <code class="directive"><a href="./mod/mod_so.html#loadmodule">LoadModule</a></code> yönergeleri
 250         sayesinde çalışma anında birleştirilebilmektedir. Bu yolla, örneğin
 251         tek bir Apache kurulumuyla birbirinden farklı yapılandırmalara sahip
 252         çok sayıda sunucu çalıştırmak mümkündür. (standart veya SSL sürümü;
 253         basitleştirilmiş veya güçlendirilmiş sürümü [mod_perl, PHP3],
 254         vs.)</li>
 255
 256       <li>Sunucu paketi kurulumdan sonra bile üçüncü parti modüllerle kolayca
 257         genişletilebilir. Bu özellikle, bir Apache temel paketinin yanında
 258         PHP3, mod_perl, mod_fastcgi gibi ek paketler oluşturan paket
 259         dağıtıcılarına büyük yarar sağlar.</li>
 260
 261       <li>Yeni Apache modülleri için daha kolay prototip geliştirilebilir:
 262         Modül kaynak kodunu DSO/<code class="program"><a href="./programs/apxs.html">apxs</a></code> çifti sayesinde
 263         Apache kaynak ağacının dışında derleyip modülün yeni bir sürümünü bir
 264         <code>apxs -i</code> komutunun ardından <code>apachectl
 265         restart</code> yaparak çalışan bir Apache sunucusunda denemek daha
 266         kolay hale getirilmiştir.</li>
 267     </ul>
 268
 269     <p>DSO kullanımının götürüleri ise şunlardır:</p>
 270
 271     <ul>
 272       <li>Her platformda hazır olarak desteklenmeme: Tüm işletim sistemleri
 273         bir programa devingen olarak kod yükleme becerisine sahip
 274         olmadığından DSO mekanizması her platformda kullanılamaz.</li>
 275
 276       <li>İlk yüklemede %20 yavaşlama: Unix yükleyicisi simgeleri çözümlemek
 277         zorunda olduğundan sunucu ilk başlatılırken yaklaşık %20 daha yavaş
 278         faaliyete geçer.</li>
 279
 280       <li>Çalışma sırasında % 5 yavaşlama: Konumdan bağımsız kodun (PIC -
 281         Position Independent Code) göreli adresleme için karmaşık oyunlara
 282         girmesi ve bunun mutlak adresleme kadar hızlı olmaması nedeniyle
 283         sunucu bazı platformlarda çalışma anında yaklaşık %5 daha yavaş
 284         çalışabilir.</li>
 285
 286       <li>DSO'nun tüm modüller için uygun olmaması: DSO modülleri bazı
 287         platformlarda diğer DSO temelli kütüphanelerle ilintilenemediğinden
 288         (<code>ld -lfilanca</code>) DSO mekanizmasını tüm modül türleri için
 289         kullanamazsınız (örneğin a.out temelli platformlar bu işlevselliği
 290         ELF temelli platformlar kadar iyi sağlamaz). Başka bir deyişle, DSO
 291         dosyaları olarak derlenmiş modüllerin kullanabileceği simgeler ya
 292         Apache temel kodunda vardır ya Apache temel kodunun kullandığı C
 293         kütüphanesinde (<code>libc</code>) ve diğer durağan ve devingen
 294         kütüphanelerde vardır ya da konumdan bağımsız kodu içeren
 295         durağan kütüphane arşivlerinde (<code>libfilanca.a</code>)
 296         vardır. Diğer modülleri kullanmak için tek şansınız ya Apache
 297         çekirdeğinin modüle bir atıf içermesini sağlamak ya da modül kodunu
 298         <code>dlopen()</code> vasıtasıyla yüklemektir.</li>
 299     </ul>
 300
 301 </div></div>
 302 <div class="bottomlang">
 303 <p><span>Mevcut Diller: </span><a href="./en/dso.html" hreflang="en" rel="alternate" title="English">&nbsp;en&nbsp;</a> |
 304 <a href="./es/dso.html" hreflang="es" rel="alternate" title="Español">&nbsp;es&nbsp;</a> |
 305 <a href="./fr/dso.html" hreflang="fr" rel="alternate" title="Français">&nbsp;fr&nbsp;</a> |
 306 <a href="./ja/dso.html" hreflang="ja" rel="alternate" title="Japanese">&nbsp;ja&nbsp;</a> |
 307 <a href="./ko/dso.html" hreflang="ko" rel="alternate" title="Korean">&nbsp;ko&nbsp;</a> |
 308 <a href="./tr/dso.html" title="Türkçe">&nbsp;tr&nbsp;</a></p>
 309 </div><div id="footer">
 310 <p class="apache">Copyright 2009 The Apache Software Foundation.<br /><a href="http://www.apache.org/licenses/LICENSE-2.0">Apache License, Version 2.0</a> altında lisanslıdır.</p>
 311 <p class="menu"><a href="./mod/">Modüller</a> | <a href="./mod/directives.html">Yönergeler</a> | <a href="./faq/">SSS</a> | <a href="./glossary.html">Terimler</a> | <a href="./sitemap.html">Site Haritası</a></p></div>
 312 </body></html>